پنج قانون جدید کتابداری
نویسنده این مقاله با نگاهی به اصول پنجگانه رانگاناتان به خود جرأت داده است باتوجه به عصر حاضر پنج اصل جدیدی را پیشنهاد دهد و به بررسی این اصول جدید بپردازد.این اصول جدید عبارتند از: کتابخانه‌ها به بشریت خدمت می‌کنند؛همه شکل‌هایی را که توسط آنها دانش مبادله می‌شود مهم شمارید؛برای گسترش خدمات،هوشیارانه از فن‌آوری استفاده کنید؛از دسترسی آزادانه به دانش حمایت کنید؛به گذشته افتخار کنید و آینده را بیافرینید.
پنج اصل کتابداری رانگاناتان،پنج اصل جدید کتابداری،اصول پنجگانه کتابداری،اصول پنجگانه جدید کتابداری
پنج قـانون جدید کتابداری
نوشته:مایکل گورمن1
ترجمه:قنبر احمدی2
چکیده:
نویسنده این مقاله با نگاهی به اصول پنجگانه رانگاناتان به خـود جـرأت داده اسـت باتوجه به عصر حاضر پنج اصل جدیدی را پیشنهاد دهد و به بررسی این اصول جدید بـپردازد.این اصول جدید عبارتند از:
کتابخانه‌ها به بشریت خدمت می‌کنند؛همه شکل‌هایی را که توسط آنها دانـش مبادله می‌شود مهم شـمارید؛برای گـسترش خدمات،هوشیارانه از فن‌آوری استفاده کنید؛از دسترسی آزادانه به دانش حمایت کنید؛به گذشته افتخار کنید و آینده را بیافرینید.
کلیدواژه‌ها:
پنج اصل کتابداری رانگاناتان،پنج اصل جدید کتابداری،اصول پنجگانه کتابداری،اصول پنجگانه جدید کتابداری
ویراستار AACR2 اعتقاد دارد که اصول فراهم‌آوری و حمایت از دسـترسی به اطلاعات،نیاز به تحولی اساسی دارد که از سال 1990 شروع شده است.21
بیش از 60 سال پیش کتابدار بزرگ هندی اس. آر.رانگاناتان پنج اصل علوم کتابداری خود را منتشر کرد.این جملات کوتاه-بدون در نظر گرفتن شکل بیان-
امروزه نـیز در هـمان حد معتبر باقی‌مانده‌اند.پنج اصل رانگاتان عبارتند از:
-کتاب برای استفاده است؛
-کتابها برای همه هستند؛
-هر کتابی خواننده‌اش
-در وقت خواننده صرفه‌جویی کنید؛
-کتابخانه نهادی رو به رشد است.
با نگرشی به قبل از سال 1931،انسان می‌تواند در این قـوانین واقـعیت‌هایی را ببیند که در کاربرد کتابداری امروز نیز قابل‌اجرا هستند،همان‌گونه که در کتابداری فردا نیز قابل‌اجرا خواهند بود.فرآیند کمک -نگارندگی یک کتاب تازه منتشرشده،و با تفکر درباره موضوعات مورداشاره،به خود جرأت دادم (1). Michel Gorman
(2).کـارشناس ارشـد علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی صداوسیما
پنج قانون جدید کتابداری تدوین کنم که تفسیر دوباره‌ای از اصول رانگاناتان در بافت کتابخانه‌های امروز و کتابخانه‌های احتمالی آینده باشند من این قوانین را در کمال تواضع پیشنهاد می‌کنم که بـر دوش غـول حـرفه ما استوار است.
کتابخانه‌ها به بشریت خـدمت می‌کنند
اخـلاق بـرجسته کتابداری خدمت به اشخاص، اجتماع و بطور کلی جامعه است.منظور من از "خدمت"کمک به اعمال شخصی و تقویت امیال زیاد نوع بشر است.فراتر از آن خـدمات کـتابداری بـه یک کیفیتی از دقت،مطابق رفتار خودزیستی و برای تفوق جـستن بـه انتظارات استفاده‌کنندگان کتابخانه توجه دارد.پاسخ به این سؤال"چگونه تغییرات خدمت به وجود خواهید آورد تا کتابخانه بهتری ارائه دهید؟" یـک تـحلیل اثـربخش مهم است.
انگیزش الزام روانشناختی سرویس به استفاده‌کنندگان دارای منش‌های موفقیت‌آمیز ریـشه‌داری در کتابداری است و پاداش معنوی آن خیلی زیاد می‌باشد.به قول لی فینکز""3مربی کتابداری"ما باید انگیزش باشکوهی را در نوع دوستی‌مان برای شخصی که دارای روحـیه مـعنوی وابـسته به روانشناسی پسندیده‌ای است"بپذیریم.جنبه دیگر این قانون تأکیدش بر بشریت اسـت.وظیفه مـا روی جستجوهای منحصربه‌فرد از واقعیت‌ها برای اهداف وسیع‌تر تمایلات فرهنگی است.
همه شکل‌هایی را که به توسط آنها دانش مبادله مـی‌شود مـهم شمارید
افـسانه‌های زیادی با به کارگیری فن‌آوری الکترونیکی از جمله"مرگ کتاب"،"جامعه بدون کاغذ"و دیگر رؤیـاها و کـابوس‌ها بـرخاسته است. واقعیت در این نهفته است که همه اشکال ارتباط بطور کلی بر آن بوده اسـت کـه هـر رساننده‌ای بتواند بر فضا و زمان غلبه کند،باید بپذیریم که در آینده کتابخانه از انواع وسایل انـتقال‌دهنده دانـش و اطلاعات استفاده خواهد کرد و در واقع ابزارهای ارتباطی را که در ابداع تاریخی مؤثر هستند را مـطالعه خـواهد کرد.
هـر ابزار جدید ارتباطی،افزایش و تکمیل همه ابزارهای قبلی لست.به ظاهر این مرحله چاره‌ناپذیری است،باوجود آنـکه حـقیقتا هر ابزار جدید متأثر از پیشگویی‌هایی است که شکل‌های قبلی را از صحنه بیرون می‌کنند و بـدون هـیچ دلیـلی به چاپ کاغذ، تصاویر روی فیلم یا شیارهای روی دیسک‌ها و به پیشنهادهای فن‌آورانه دیگری که بـر مـبنای استفاده اختیاری انجام می‌شود ارتباط دارد.نکته در اینجاست، اما جایگزینی چاپ کاغذی و غـیره هـنگامی‌که فـن‌آوری جدید تأثیر کمتری بر هزینه زیاد یا وضع نامساعد دیگر داشته باشد،بهترین رویکرد برای کـتابخانه‌های آیـنده در ایـن اصل سودمندی آن است.
برای گسترش خدمات،هوشیارانه از فن‌آوری استفاده کنید
فن‌آوری یک تقسیم‌بندی غلط را که بـرای خـیلی از کتابداران اهمیت دارد،به وجود آورده است.اگر چه تقریبا این ذهنیت غلط در حال برچیدن است. چون یک شـخص نـمی‌تواند تغییرات و بهبود در کارها و یا یک نوآوری بی‌روح را انتخاب کند.
پیشرفت در کتابداری با اسـتفاده از فـن‌آوری و ابزار ارتباطی جدید در برنامه‌ها و خدمات موجود (3) Lee Finks .
بطور کـامل مـوفقیت‌آمیز بـوده است.کتبداران گاهی اوقات پذیرش کمتری در هر ابـداع جـدیدی داشته‌اند. برای استفاده آگاهانه از فن‌آوری پیچیده و برای حل مشکلاتی که ترجیحا در استفاده از فـن‌آوری جـدید بر مبنای اثربخشی-هزینه و کارآیی-هزینه سـنجیده مـی‌شوند،پاسخ‌هایی را جستجو می‌کنند.
فـراتر از ایـنها،بر حـسب خدمات انواع ابداع‌های پیشنهادشده و تجدیدنظرشده روی بـرنامه‌ها و خـدمات به استفاده‌کنندگان بر حسب کارهایی در جریانی که در حال ماشینی شدن هستند،ترجیحا بـه صـورت ماشینی آن‌طوری که شخص می‌خواهد تـأثیر می‌گذارد.
فهرست‌های پیوسته نسبت بـه کـارت و فهرست‌های میکروفرم بهتر هستند.شبکه خـدمات نـمایه‌سازی و چکیده‌نویسی نسبت به فهرست‌های چاپی دارای ثبات بهتری هستند،بدون هیچ چشمداشتی کتابخانه‌های مـدرن بـاید امانت الکترونیکی،فراهم‌آوری و کنترل بر نـظام‌ها داشـته بـاشند و باید دستیابی بـه آنـها به وسیله ابزار یـا وسـایل دیگری،برای دنیای داده‌های رقمی و عواملی از انواع (عددی،کتابشناختی،تصویر و متنی)فراهم گردد.
برای روشن‌تر شدن قوانین مربوط بـه ارتـباطات الکترونیکی و ارتباطات غیرالکترونیکی،بهترین روش برای نگهداری و دسـتیابی بـه داده‌های کـوچک، بـسته‌های مـجزای متنی،عددی و اطلاعات دیداری (مـانند چیزهایی که در خیلی از آثار مرجع یافت می‌شود)است.هریک از رسانه‌های دیگر، حوزهایی دارند که بهترین آن،به خـصوص نـشر کاغذی سرآمد رسانه‌ها برای دانش ارتـباطات جـمعی بـرای خـواندن،نگهداری و حـفاظت است.
از دسترس آزادانه بـه دانـش حمایت کنید
دو تا از ارزش‌های توسعه‌یافته به وسیله"لی فینکز" بیان شده درخواست یک رکورد و مسؤلیت داشتن نسبت بـه کـتابخانه هـمچون یک مؤسسه که ارزش‌های وابسته به حـکومتی و پیـشکاری است.
نـسل آیـنده خـواهند دانـست که ما فقط نگهداری و محافظت کرده‌ایم.این یک مسؤلیت سنگینی است و یک شخص باید اهمیت همه کتابخانه‌ها را بداند.در پی آن،ستون ما از نگهداری و محافظت،آزادی فکر،برای مواد امروزی باید ادامه داشـته باشد.با این وجود،این یادداشت‌ها اجازه خواهند داد که پیشینه‌هایی از گذشته ظاهر نشوند که نوعی ممیزی و سانسور هستند.
کتابخانه‌ها،آرشیوی از دستاوردهای بشری و مجموعه دانش قرون و عصرها هستند،این قانون مهمی است که باید اول از همه هـر تـغییر فن‌آورانه را در نظر بگیرند.کتابخانه‌ها،مرکزی برای آزادی اجتماعی،سیاسی و معنوی هستند یک جامعه واقعا آزاد بدون کتابخانه‌هایی که آزادانه برای همه در دسترس باشند،مجموعه‌ای ضدونقیض است.یک جامعه با کتابخانه سانسورشده،جامعه‌ای است که به درد حـکومت سـتمگر می‌خورد به همین دلیل کتابخانه‌ها باید پیشینه‌های تمامی جوامع و اجتماع را نگهداری کنند و این پیشینه‌ها را برای همه نسل‌های بعدی قابل‌دسترس سازند.
به گذشته افتخار کنید و آیـنده را بیافرینید
مـا در عصری زندگی می‌کنیم که مـقدار کـمی از آن شناخته شده است و برای آگاهی رساندن به اعمال
زمان حاضر به کار نمی‌رود.هر شخص می‌تواند تأثیرات بد آن را روی جامعه،سیاست‌ها و زندگی روزانه که نادیده پنداشته‌اند،ببیند.باتوجه به اظهارات مـشهور"جرج سـانتیاناس"،"کسانی‌که از گذشته درس نمی‌گیرند محکوم بـه تـکرار آن هستند"،هیچ کس نباید به چیزهای قدیمی بپیوندند فقط به خاطر اینکه آنها قدیمی هستند و هیچ شخصی نباید به چیزهای گذشته به خاطر اینکه آنها قدیمی هستند، بی‌توجه باشد.
کتابخانه‌های آینده نـه فـقط باید بهترین حافظ گذشته باشند،همچنین یک حسی از تاریخ کتابخانه‌ها و ارتباطات بشری باید باشند.بدون اینها،کتابخانه واکنش کامل از چیزی خواهد شد که از آن به بعد گاهی اوقات مفید بوده و گاهی اوقات مفید نـیستند، امـا هرگز مـرکزی برای جوامع بشری نخواهند شد.
به خاطر ارزش تاریخی و ارزش‌های بادوام دانش و استمرار رسالت ما،کتابخانه هرگز نابود نـخواهد شد.درپی این بیان،زمان آینده در زمان گذشته ادامه خواهد داشت تا آنـجایی کـه بـاید برای مبارزه با نوآوری،موردپسند باشد،اما کتابخانه به یک ترکیب معقولی از گذشته و آینده و با هوشیاری،به روش بدون احساس و عـاطفه نـیاز دارد.
منابع
1.Gormak,Mickel."Five new laws of . librarianship".American libraries September 1995
پایان مقاله
